Stomatologia

Zaburzenia skroniowo-żuchwowe to złożona jednostka chorobowa, obejmująca zmiany anatomiczne i czynnościowe mięśni żucia i stawów skroniowo-żuchwowych, często występujące w powiązaniu z nieprawidłowym zgryzem. Jedną z głównych przyczyn tego schorzenia jest nadmierne i przedłużające się w czasie zaciskanie zgrzytanie lub stukanie zębami, co wyzwala niekorzystne przeciążenia w obrębie stawów (uszkodzenia powierzchni stawowych i elementów tkanek miękkich - krążek i więzadła), jak również przemęczenie mięśni nadmierną pracą skurczową - co skutkuje ich bólem o dużym natężeniu. Jest ono powiązane ze znaczną wrażliwością psychoemocjonalną Pacjentów oraz przewlekłym, nadmiernym stresem, znacznie przekraczającym możliwości adaptacyjne Chorych. Oprócz bólu częstym objawem są trzaski, występujące w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych (przed uchem), pojawiające się podczas wykonywania ruchów żuchwy.

Podstawową metodą leczenia zaburzeń skroniowo-żuchwowych jest zastosowanie kilku procedur równocześnie, w tym aparatów tzw. szyn okluzyjnych, wykonanych z tworzywa akrylowego, obejmującego jeden łuk zębowy. Dobowy czas użytkowania szyn jest bardzo istotny dla skuteczności leczenia i w pierwszych miesiącach użytkowania i powinien wynosić około 21 godzin na dobę, w kolejnych miesiącach systematycznie jest on skracany. Szyny mają za zadanie: odciążać stawy, złagodzić dolegliwości bólowe - jeżeli występują, stworzyć warunki do gojenia struktur miękkotkankowych, obniżać nadmiernie wysokie napięcie mięśni żucia i przywracać symetrię ich działania, aktywnie pozycjonować krążek stawowy w prawidłowym miejscu w obrębie stawu oraz ochraniać zęby przed uszkodzeniem (zaciskanie lub zgrzytanie zębami), jak również uniemożliwiać zgrzytanie zębami. Szyn nie używa się podczas jedzenia oraz picia gorących napojów. Nie należy również nagryzać na szynę. Pomiędzy łukami zębowymi powinna występować przerwa ok 2-3 mm, w ciągu całego dnia. Należy czyścić aparat trzy razy w ciągu dnia, stosując szczoteczkę i pastę do zębów, a raz w tygodniu szyna powinna być całkowicie zanurzona w roztworze preparatu Corega Tabs, (letnia woda) przez 15 minut. Następnie szynę należy precyzyjnie oczyścić mechanicznie, z użyciem szczoteczki. Aparat powinien być przechowywany w specjalnych pojemnikach na sucho, jeżeli znajduje się chwilowo poza jamą ustną.

Należy zwrócić uwagę na tzw. higienę snu tj. nie pić kawy lub innych płynów pobudzających w godzinach popołudniowych i wieczornych, nie wykonywać ćwiczeń fizycznych, nie myśleć o trudnych sprawach i kłopotach, starać się kłaść spać o tej samej porze oraz nie pracować intensywnie na komputerze przed snem, korzystać z poduszki ortopedycznej .

Dodatkowo pacjent jest zobowiązany systematycznie wykonywać ćwiczenia, mające na celu odciążenie stawów i relaksację mięśni żucia. Codziennie należy powoli otwierać usta do maksymalnego zakresu, a następnie utrzymywać opuszczoną żuchwę przez minutę! Wymagane jest 15 powtórzeń tego ćwiczenia w ciągu całego dnia, pojedynczo ( co 1,5 godziny ) lub 5 serii, po 3 ćwiczenia (nie odwrotnie ) - bardzo ważne! Jeżeli występują trzaski w stawach, ćwiczenie należy poprzedzić wysunięciem żuchwy ku przodowi, tak aby zęby górne i dolne znalazły się w jednej płaszczyźnie. Ponadto należy skorzystać z zabiegów fizjoterapeutycznych, które powinny być równocześnie wykonywane, najlepiej w serii tj. 10-14 zabiegów. Należą do nich : laseroterapia, terapia manualna, sonoforeza czy poizometryczna relaksacja mięśniowa. Zabiegi powinny być wykonywane systematycznie, co 2-3 dni.

Pacjent powinien również ogrzewać nadmiernie napięte mięśnie z użyciem termoforu lub poduszki elektrycznej (około 15 minut jedna strona twarzy), najlepiej w godzinach wieczornych.

Na każdą wizytę lekarską należy zgłosić się z szyną, która powinna być systematycznie korygowana. W leczeniu farmakologicznym zalecam zażywanie ziołowych leków uspakajających (Valerin max lub Positivum) oraz preparatów glukozaminy z chondroityną, sprzedawanych bez recepty - preparat o nazwie Arthron complex -2 x dziennie po 1 tabletce (bardzo ważne!!) przez 4 miesiące, 2 przerwa w zażywaniu i ponownie 2 zażywania.

Prawidłowe leczenie wymaga znacznego zaangażowania ze strony Pacjenta i wykonywania wszystkich zaleceń równocześnie oraz ograniczenia spożywania kofeiny do jednej filiżanki dziennie. Średni czas leczenia zaburzeń skroniowo-żuchwowych to 1 do 1,5 roku, często bywa to indywidualne, zależne od zaangażowania Pacjenta.

Podczas okresu adaptacji do szyny (pierwsze 3-4 dni użytkowania aparatu) można odczuwać nadmierny ucisk na zęby własne, co mija po kilku dniach oraz może nastąpić zwiększone wydzielanie śliny. W czasie terapii wskazane jest stosowanie miękkiej diety i kontroli pozycji żuchwy (zęby obu łuków zębowych w nieznacznym oddaleniu od siebie. Podczas wizyty kontrolnej lekarz zapyta o szczegółowe informacje, dotyczące realizację zaleceń terapeutycznych przez Pacjenta w okresie poprzedzającym aktualną wizytę.

Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Pihut